IJslandse vulkaanuitbarsting creëert toeristische boost

“Het is allemaal niet nieuw, die vulkaanuitbarsting”, zegt IJsland-expert en Noorderhuis-tourleader Willy Wouters. “Maar feit is dat de site zeer toegankelijk is, en de beelden -vooral gemaakt met drones- wereldwijd massaal gedeeld worden via sociale media én de klassieke media. Feit is ook dat dit een welgekomen afwisseling is met de tsunami van coronaberichtgeving. Dat maakt dat de Fagradalsfjall-eruptie uitgroeit tot een bedevaartsoord, een sacrale plek, maar dan van puur oergeweld.”

“De natuur spreekt weer tot ons”, liet de IJslandse zangeres Björk optekenen meteen na de (reeds lang) aangekondigde eruptie van de Fagradalsfjall op het IJslandse schiereiland Reykjanes, dat zich ongeveer 40 kilometer ten zuidwesten van de hoofdstad Reykjavik bevindt. Maar terwijl de Eyjafjallajökull in 2010 alleen maar voor ellende zorgde (het luchtverkeer in heel Europa lag dagenlang plat), is het nu één groot feest in IJsland.

“Door de COVID-19-maatregelen zijn er momenteel bijzonder weinig toeristen op IJsland, dus hebben de locals de vulkaanuitbarsting voor zichzelf”, vertelt Willy Wouters. “De ondertussen reeds meer dan 100.000 bezoekers komen te voet, met paard, terreinwagen of sportvliegtuigje van heinde en verre, organiseren er trouwpartijen en mode-fotoshoots tot en met kleine muziekconcertjes. Maar ze komen vooral genieten van het natuurspektakel, met de picknickmand naast zich.” De huidige uitbarsting wordt in IJsland een ‘veilige’, een ’toeristen-eruptie’ genoemd. De uitbarsting kent tot op vandaag geen pyroclastische uitstoot waarbij aswolken hoog in de lucht worden gestuwd en ook de vloeibaarheid van de lava zorgt er voor dat er geen gevaarlijke gasexplosies zijn. Alleen kunnen, afhankelijk van de windrichting, zich vrijgekomen gassen in de valleien en de kommen rond de kraters gaan ophopen. Hiervoor is het opletten, maar de situatie wordt dan ook 24 uur op 24 gemonitord.

TOERISTISCHE MAGNEET

Wandelen op de lavavelden in Hawaii, de flanken van de Vesuvius bezoeken, aperitieven in Sicilië met zicht op het rookwolkje van de Etna: het element mens ging altijd al goed hand in hand met de marge van dit natuurfenomeen. De zoektocht naar unieke gebeurtenissen, die is alleen maar versneld door de betere en snellere bereikbaarheid van alle hoeken en kanten van de wereldbol.

Willy Wouters verwacht dan ook dat het eruptiegebied rond Fagradalsfjall zeker dit jaar dé toeristische trekpleister van IJsland wordt. “Of je dat nu leuk vindt of niet”, lacht Willy. “Gelukkig is de overheid al aan het kanaliseren, bijvoorbeeld door het inrichten van een afgebakende wandelweg en georganiseerde parkings, om zeker met het oog op de heropening van de grenzen alles in goede én veilige banen te leiden. Maar druk worden gaat het sowieso.”

Toch mogen we de populariteit van vulkanen niet als een louter hedendaagse trend wegzetten. “Het is écht niet nieuw”, vertelt Willy Wouters. “Reeds in de 18de en 19de eeuw kan je in reisverslagen van de rijke upper class – de enige mensen die toen de middelen hadden om te reizen – al voorbeelden terugvinden. Ook in talrijke expeditieverslagen wordt continu gerefereerd aan vulkanen. En maar logisch ook. Het blijft natuurlijk iets magisch, niet meer of minder dan de geboorte van de aarde.”

Willy Wouters benadrukt met klem dat vulkaantoerisme niet zonder gevaar is, ook al kon men nu in IJsland de Fagradalsfjall-uitbarsting voorspellen tot op vijf minuten nauwkeurig wanneer, en tot op vijf meter nauwkeurig waar. “Iedereen wil spectaculaire foto’s maken en in hun euforie vergeten de bezoekers vaak om zich grondig te informeren en de veiligheidsvoorschriften in acht te nemen”, zegt Willy. “Soms ontbreekt het de bezoekers aan ervaring en ze weten niet precies hoe een eruptie zich gedraagt. Iedere uitbarsting is anders en heeft een eigen karakter waarmee we dienen rekening te houden. Maar uiteraard kijk ook ik met grote ogen naar die drone-opnames, want vanuit de lucht ziet alles er fantastisch uit, met actieve vulkanen worden die indrukken alleen maar sterker.”

Of de Fagradalsfjall-eruptie het begin van een nieuwe reeks uitbarstingen is? “Je moet rekenen in decennia en zelfs eeuwen, niet in jaren”, legt Willy Wouters uit. “De laatste uitbarsting op het schiereiland Reykjanes vond zo’n 800 jaar geleden plaats, maar de meest recente eruptie op IJsland dateert van 2014. IJsland heeft een continu parcours van vulkanische activiteit, je mag zeggen dat er gemiddeld om de drie jaar een uitbarsting is. Vergeet niet, het eiland telt 32 actieve vulkaansystemen, en wordt als een der meest actieve vulkaanzones ter wereld beschouwd. Eigenlijk is IJsland één grote vulkaan die steeds in beweging is. Anno vandaag bevindt de grootste potentiële kracht zich onder de Vatnajökull-ijskap. Sommige actieve vulkanen hebben tot 900 meter ijs bovenop zich liggen. Als we daar een eruptie zouden krijgen, met lava van om en bij 1000 graden celsius dat zich recht door het ijs boort, dan krijgen we écht spektakel, een situatie die niemand exact kan inschatten. Die aswolk is onberekenbaar, en het zal de windrichting zijn die gaat bepalen hoe groot de effectieve impact wordt. Even in perspectief plaatsen: bij de uitbarsting van de Katla in 1918 kwam er vijf keer zoveel as in de lucht dan bij de uitbarsting van de Eyjafjallajökull, en een uitbarsting onder de Vatnajökull kan ook zo’n 50 keer krachtiger zijn. Zulke erupties kunnen finaal tot een globale temperatuurdaling met zo’n 2 graden leiden.”

Hoe dan ook: de IJslandse vulkaan die nu actief is, en dat kan voor alle duidelijkheid nog weken, maanden of zelfs jaren blijven duren, is het perfecte extraatje voor IJsland-reizigers. Als reizen weer mogelijk wordt, zal Noorderhuis reizen naar het eruptiegebied organiseren.

“Voor augustus heb ik een meerdaagse eruptiereis in de planning”, zegt Willy. “In eerste instantie wil ik de deelnemers goed informeren over een veilig eruptiebezoek. Op het terrein wil ik op de schoonheid en het esthetische van een uitbarsting wijzen, wil ik de medereizigers stap voor stap inwijden in de vulkanische geschiedenis van IJsland en hen vertellen over de nauwe band tussen de eilandbewoners en hun natuur. Reizigers mogen immers niet onbezonnen en onvoorbereid naar een dergelijke plek vertrekken.”

55° NOORD

Dit artikel is geschreven door reisjournalist Gerrit Op de Beeck, auteur van het reismagazine 55° Noord. Ben je hongerig naar meer inspiratie en boeiende reisverhalen over het Hoge Noorden, bestel dan dit magazine en ontvang deze in hoogwaardige kwaliteit om thuis op je gemak te doorbladeren.

Klik hier om het magazine te bekijken.