Wanneer de Nederlandse zeevaarder Willem Barentsz in 1596, in zijn zoektocht naar de Noordelijke Doorvaart naar Azië, onverhoeds steile bergflanken en spitse pieken ziet oprijzen boven de zwarte golven van de Noordelijke IJszee, krabt hij zich meewarig in de haren. Ook bij zijn bemanning vallen de monden open van verbazing. Geen van hen had verwacht hier land te vinden. Wat voorheen niet meer een blinde vlek was op de wereldkaart, blijkt echter een eilandengroep van reusachtige omvang te zijn.

De expeditieleden dopen de archipel prompt Spitsbergen, een weinig tot de verbeelding latende getuigenis van hoezeer de bergachtige en desolate natuur hen op het netvlies gebrand stond. Ook de Noorse naam Svalbard (letterlijk: koude kusten), in 1925 opgevist uit een oude IJslandse tekst, behoeft weinig uitleg.

Lang was Spitsbergen niet meer dan een uitvalsbasis voor Europese en Russische walvisvaarders. In de 17^e en 18^e eeuw steeg de Europese vraag naar walvisolie exponentieel en de fjorden van het net ontdekte Spitsbergen leken de uitgelezen plek om aan die vraag te voldoen. Zo’n 60% van de landmassa lag echter permanent bedolven onder gletsjerijs en enkel de meest geharde zeevaarders wisten vol te houden in de barre levensomstandigheden op de arctische archipel. Pas in het begin van de twintigste eeuw ontstonden op Spitsbergen de eerste nederzettingen, toen de Amerikaanse zakenman John Longyear er de eerste kolenmijn opende. Vandaag zijn toerisme en wetenschappelijk onderzoek de voornaamste bronnen van inkomen op Spitsbergen.

Op Spitsbergen is de natuur oppermachtig, woest en onherbergzaam. Over een periode van duizenden jaren hebben gigantische gletsjers een dramatisch landschap uitgesleten. De valleien en bergflanken in het binnenland zijn ‘s zomers begroeid met een weelderige laagje korstmos en arctische plantjes, maar liggen voor het grootste deel van het jaar bedolven onder een dikke laag sneeuw en ijs.

Alsof ze in kleverige poedersuiker gedipt zijn, torenen hoog boven de fjorden scherpe, met sneeuw bedekte pieken uit. Door de enorme spanningen die zich in het voortschrijdende ijs- en steenpuin ontwikkelen, vormen zich voortdurend nieuwe ijsspleten en -kloven. Hier en daar worden gigantische ijstorens opgestuwd. Nunataks – scherpe kammen en rotspieken – steken boven de ijswoestijn uit. Waar de mens schaars wordt, begint het rijk van de vogels. Met duizenden verzamelen ze zich in kolonies op uitstekende kliffen en rotsen. De kakofonie tijdens het foerageren tussen de broedplaatsen en de visgronden is oorverdovend. Bovenal is Spitsbergen het domein van een van de machtigste roofdieren op aarde, de ijsbeer. Met zo’n 3000 exemplaren en slecht 2600 menselijke inwoners zijn ze ruim in de meerderheid.