“IJsland moet je verdienen”

Na omzwervingen in de Stille Zuidzee en de Sahara bracht de liefde voor vulkanisme en woestijnen Willy Wouters in 1978 naar IJsland. Meer dan veertig jaar later is de liefde voor het land niet gestild, noch de honger naar meer. Reizen uitstippelen is voor Wouters als het schrijven van een filmscenario, als een beeldhouwwerk waar je minutieus en geduldig aan bijschaaft tot het de perfectie benadert. In IJsland liggen nog tal van scenario’s te wachten, maar niet heel de wereld hoeft dat te weten.

Eilanden van vulkanische oorsprong zijn een constante op de reisroute van Willy Wouters. Na aan te meren op onder meer Martinique, Nieuw-Caledonië en Tahiti zette hij in 1978 voor het eerst voet aan wal op IJsland, een eiland waar eind de jaren 70 nagenoeg geen toeristische voorzieningen te bespeuren vielen. De wegen waren in erbarmelijke staat en op de ringweg vormden tal van niet-overbrugde rivieren de nodige hindernissen. Niet dat er helemaal geen toerisme was. Het waren enkelingen, verknocht aan het land en de eilandbewoner. Een Duitser, een Fransman, een sporadische Nederlander, gezichten die Wouters in zijn eerste jaren op IJsland vaak terugzag. Gezichten waar Wouters zo langzamerhand zou bij gaan horen.

“IJsland heeft weinig bewoners en dus hebben ze de luxe om langs de kust te kunnen wonen. Het binnenland ligt op een zekere hoogte en valt qua klimatologische omstandigheden te vergelijken met 2.000 m hoog in de Alpen. Het desolate van het binnenland en de eenzaamheid die je er ondergaat fascineerden mij mateloos.”

Een warm welkom

Niet alleen was het eiland nieuw voor toeristen, ook de toeristen waren nieuw voor de eilandbewoners: “Wat me vooral is bijgebleven van die tijd, is de enorme gastvrijheid van de IJslanders. Voor buitenstaanders kunnen ze soms wat stug lijken maar het is een natuurvolk. Het ijs moet eerst gebroken worden. Die gastvrijheid is ook deels geboren uit noodzaak. Als je elkaar niet helpt, kunnen er mensenlevens verloren gaan.”

Naast gastvrij waren de eilandbewoners ook bijzonder nieuwsgierig: “Veel van de eilandbewoners leven vanaf hun prille jeugd van de visvangst. De verveling is groot. Er is geen cinema of bibliotheek in het dorp. Er is niets. De afstanden zijn te groot. Dan word je rap talk of the town. Op een scouting trip bleef ik samen met mijn vrouw een paar dagen in hetzelfde gebied. We reisden op het ritme van de natuur, soms maar 3 kilometer per dag. Overdag waren we er niet maar de locals zagen wel onze auto met Belgische nummerplaat staan. Ze dachten: ‘Wat doen die zonderlingen? Waarom komen ze niet vooruit? Waar zitten ze?’ Een week later haalden we zelfs de krant.”

“Veel IJslanders waren het Engels niet machtig. In Reykjavik viel het mee maar buiten de stad waren er amper mensen die Engels spraken of zelfs maar gereisd hadden in hun eigen land. Sommigen waren zelfs nooit uit hun eigen dal of hun eigen vallei geweest. Dat vind je vandaag nog in geïsoleerde gebieden, zowel bij ouderen als jongere leeftijdsgroepen. Een soort teruggetrokkenheid, beschaamdheid of zelfs minderwaardigheid.

Voorbereiding

Wanneer je eind de jaren 70 in Vlaanderen zou vragen wat de doorsnee Vlaming weet over IJsland zouden de euh’s je wellustig om de oren vliegen. Niemand sprak erover en nagenoeg niemand wist waar het lag. Ook het internet was een verre toekomstdroom: “Als ik mijn eerste reis voorbereidde was het heel moeilijk om aan kaarten te geraken. Ik had in de reisboekhandel alle stafkaarten gekocht die ze in voorraad hadden en dat waren er niet veel. Ik reis in kaarten. Ik probeer mij het landschap voor te stellen en kan me ook perfect inleven in het landschap aan de hand van kaarten en hoogtelijnen. Het enige reishandboek dat bestond was Le Guide Blue, een kanjer over Noorwegen met achteraan 8 blaadjes over IJsland. De rest was een grote witte vlek op de kaart.”

Dat er amper wegen waren verklaart ook de afwezigheid van garage’s en tankstations. Kortom, Willy Wouters was helemaal op zichzelf en zijn robuuste Land Rover aangewezen. “De voertuigen van vandaag zijn ramp, al die elektronica. Maar de voertuigen in die periode waren gewoon mechanisch. Je kon alles uit elkaar vijzen en weer in elkaar steken. Daarenboven had ik heel veel wisselstukken mee. Ik heb geleerd en geluk gehad. Er is geen wegenhulp. Voor alles moet je zelf een oplossing vinden. Als je op IJsland voor de eerste keer een rivier doorwaadt je voelt dat het voertuig geen vat meer heeft en je begint te drijven, dan is er een zeker angst. Dan ga je terug als je kan en ontleed je het terrein om zo vlug mogelijk de stap opnieuw te zetten. Anders wordt de angst groter en doe je het niet meer opnieuw.”

De eerste groepsreizen

Hoe krijg je mensen warm voor een eiland waar de temperatuur de helft van het jaar onder het vriespunt ligt? “In 78 had ik helemaal geen intentie om reizen te gaan organiseren. Ik leefde gewoon. Op een reisavond van Continents Insolites, de inspiratiebron voor het latere Vreemde Kontinenten, hoorde ik iemand met veel passie spreken over de reizen die hij organiseerd in Zuid-Amerika. Ik dacht, dat moet ik ook kunnen over het land waar ik me thuisvoel. We hebben die avond het cafeetje van de zaal gesloten en de rest is geschiedenis.”

“Een reis is een scenario. Je hebt allemaal losse elementen, fragmenten, filmopnames. Je plaatst ze in een bepaalde volgorde en brengt emoties naar de reiziger. Een andere volgorde wekt andere emoties op. Mensen die ik de eerste keer meeneem op reis vragen vaak wat mijn opleiding was vroeger. Het verwondert hen niet dat ik beeldhouwer ben. Laat ons kijken naar het landschap alsof iemand ons rondleidt in zijn atelier. Ik drijf mensen graag naar uitersten van gevoelens. Waar het soms moeilijk is om mensen naar buiten te krijgen bij dichte mist, ga ik over IJsland praten als over een schilderij. Dan worden ze nieuwsgierig en gaan ze mee de mist in. Mist is zo dankbaar. Alles wordt tot de essentie herleid.”

De toekomst van het toerisme

Waar het in 1978 tevergeefs speuren was naar reisorganisaties, is er vandaag sprake van een overaanbod. Wouters treedt de IJslanders bij dat het aanbod te groot is geworden en we een ander soort toerisme moeten gaan bedrijven: “Mensen zoeken iets anders. Pakketreizen hebben geen toekomst. Je kan het makkelijk en goedkoper zelf. Waar nood aan is, is kwaliteit boven kwantiteit. Dat is ook de keuze die de IJslandse overheid gemaakt heeft. Ze verkiezen een aantal mooie natuurfenomenen aan het massatoerisme op te offeren om andere te vrijwaren. Ik zeg vaak tegen mijn reizigers:  IJsland moet je verdienen. Je krijgt het niet zomaar in je schoot geworpen.”

“De toekomst van een reisorganisatie is ongetwijfeld een doorgedreven specialisatie en dat gaat vaak verder dan het klassieke verhaal. Dat betekent ook de reizigers wijzen op hun plichten. Er wordt te pas en te onpas over duurzaamheid en ecotoerisme gesproken, maar we moeten dit ook aanhalen. Dan pas dragen wij bij tot een toerisme waar ook de ander beter van wordt. Als reisorganisatie kan je daar een leidende rol in spelen. Het moet vanuit het hart komen, naar het hart.”

De toekomst voor Willy Wouters

Het mag niet verbazen dat IJsland Wouters tot op vandaag blijft verrassen. Al kent hij de geheimen van het land door en door, nooit of te nimmer verdwijnt de verwondering. “Ik heb nog zoveel plannen. Ik ga vaak op de koffie bij plattelandsbewoners en dan komen de ideeën als vanzelf naar boven. Ze vertellen over een bepaald gebied waar iedereen – zelf IJslanders – gewoon aan voorbijgaat. Dat heeft de aanleiding om er zelf heen te trekken. Dat kan gewoon een kleine vallei zijn waar je een week kan ronddolen en iedere steen leert kennen. Het verhaal van het landschap, hoe het door het vulkanisme is geëvolueerd de voorbije eeuwen, hoe de mensen er vroeger tijdelijk hebben geleefd. Vissers, vogelvrijverklaarden. Die sporen terugvinden is fantastisch.

Niet om er mensen mee naartoe te nemen of reizen naar te organiseren maar wel om die kennis te kunnen overbrengen. Niet heel de wereld moet die plekken kennen en op dat vlak treed ik de IJslanders bij. Wie in kwetsbare gebieden wenst te reizen dient zich aan te sluiten bij een kleine groep onder leiding van een gespecialiseerde gids. Bij het bezoeken van dergelijke plaatsen is het de taak van de gids om de reizigers te wijzen op de kwetsbaarheid van het biotoop. In kwetsbare gebieden vraag ik de medereizigers om de locatie bepalingen bij het fotograferen uit te schakelen en de gebieden niet voor het grabbelen te gooien op sociale media. Pas dan heb je het verdiend!”

Ontdek hier de groepsreizen van Willy Wouter.

#wildvanhethogenoorden